yöresel giyisiler

YÖREDE KULLANILAN GELENEKSEL GİYSİLER

Çal Yöresinin geleneksel giysileri başa ve ayağa kullanılanlar hariç beş parçadan oluşur. Giysilerin ilk giyileni tenekeve üzerine giyilen göynektir. Tenekeler düz kesimli uçkurla bele bağlanan giysiye uyumla her renkte olabilen giysilerdir. Geniş ve bol büzgülüdürler. Göynekler bol kesimli, yanları peşli, kolları uzun, yuvarlak yakalı ve yakası bir çıt çıt yada düğme ile kapatılan tarzdadır. Bunların üzerine enteri denilen üçetekler giyilmektedir. Yakalarında küçük bir hakim yakası bulunan ve “ V “ olarak göğüs hizası ya da altında inen yaka kenarı harçlar ve kaytanlarla süslenir. Bir yada biritle tutturulur. Etek uçlarından ön arkaya göre genelde daha kısa yapılır. Makine dikişleri ile süsleme ve dal, çiçek motifleri çok kullanılmaktadır. Kollar uzun, yan dikişler peşli ve yırtmaçlıdır. Kol uçlarında “çubur” denilen manşetler bulunmaktadır. Enteri üzerine kadınlar “poçu” adını verdikleri bir kuşak bağlarla. Kuşakların bazıları küçük “gozalar” püsküller sarkıtılmış şekildedir. Bunlara “gozalı kuşak “ denilmektedir. Kare şeklinde olanlara üçgen şeklinde katlanarak bele sarılırken, üçgen şeklinde dikilmiş ve katlanmadan kullanılanları da mevcuttur. Kuşaktan sonra ön kısma yörede “önücek” adı verilmiş önlükler kullanılmaktadır. Önlükler genellikle pili yada pili kaşeli ve uzun bağları ve uzun boyları ile giysiyi tamamlar ve kirlenmesini önler. Bu giysilerin üzerine başa fes takılır. Fesin önünde 30-40 tane tura bulunur. Festeki altın turalara “urbiye “ denilir. Fesin üzerine “erbi” denilen ince ipekli ya da yünlü kumaştan yapılmış örtü sarılır. En üstüne başka bir erbi, almalı yazma veya tel kırma örtülür. Fesin iki yanında saçlar “zilig” denilen şekilde kulak önüne sarkıtılır. Birkaç tel toka ile şekillendirilir. Şekillendirilmiş zilifler üzerine “şabbak” adı verilen üst üste büyükten küçüğe dizilmiş olan8 altın takılır. Boyuna mavi veya kırmızı taştan “mercan” ya da “nar boncuk” adı verilen boncuklar takılır. Halk arasında genç kızlar ve gelinlerde “boğazı mercansız eli kınasız” olmaz denilir. Kola gümüş bilezik ya da mavi boncuktan kolluklar, mercanlar takılır. Nişanlanan kızlara “katar” adı verilen 3,5,7,9 vb. altın takılır. Bu altınlar kumaştan yapılmış bir kurdele veya iki sıra gaytanın yan yana dikilip onun üzerine sekizlik denilen daha küçük altınların sırayla dikilip hazırlanır. Nişanlı kız bunu boynunda taşır. Gelinlere ise gelin karanfili hazırlanarak boyunlarına takılır. Kışlık giyilecek entarilere astar iye yüz arasına “tulup” adı verilen pamuk ince bir kat halinde yerleştirilir. Makine dikişleriyle tutturulur. Kadınlar kışın bunların üzerine kadife fazla işi olmayan bele kadar gelen cepkenler dikerler. Ayağa örme yün çorap giyilir, bu çoraplar değişik renklerde süslenir.Ayakkabılar diktirilir. Gelinlere “ meskundura” diktirilir. Erkekler ise göynek, cepken, cakşır giyerler. Bellerine kuşak ve başlarına iğne oyalı ya da oyalı fes takarlar. Ayaklarına ise genellikle yün çoraplar ve çizmeler giyerler